Najwyższe pasmo Sudetów ? Karkonosze należało do najwcześniej eksplorowanych gór w Europie
Za początek turystyki w Sudetach uznaje się powstanie uzdrowiska Cieplice pod koniec XIII w, wzrosło wtedy zainteresowanie regionem zwłaszcza okolicami Cieplic. Przyjmuje się, że II połowa XVII w dała początek wędrówkom turystycznym, do grona atrakcji turystycznych dołączyło wówczas wiele dobrze znanych dzisiaj miejsc: wodospady Szklarki [ foto ] i Kamieńczyka [ foto ], Śnieżne Kotły [ foto ], Mały [ foto ] i Wielki Staw, skałki Pielgrzymy, Twarożnik [ foto ] oraz Słonecznik [ foto ].
W XVIII wieku do grona uznanych atrakcji dołączyły także:
Śnieżnik, Międzygórze, Szczeliniec Wielki [ foto ], góra Ślęża, skalne miasto Adrspasske skały.

Obecne dziś schroniska swój początek wzięły od położonych przy popularnych górskich trasach bud pasterskich lub strażnic które wyewoluowały w gospody ? miejsca odpoczynku dla wędrowców. W ten sposób później powstały popularne schroniska: Samotnia [ foto ], Strzecha Akademicka, Na Hali Szrenickiej, Pod Łabskim Szczytem, Lucni Bouda, Na Śnieżniku [ foto ] i wiele innych. Już pod koniec XVII w schroniska pełniły funkcję noclegową, a w niektórych ? np. w budzie Hampla ( Strzecha Akademicka) wyłożono księgi pamiątkowe aby móc się do nich wpisać.

Powstałe w XIX w towarzystwa górskie zabrały się za budowanie infrastruktury turystycznej. Tak powstały ścieżki górskie, oznakowano szlaki, wytyczono trasy narciarskie i saneczkowe, wybudowano punkty widokowe, postawiono tablice pamiątkowe, pomniki a nawet posadzono egzotyczne rośliny. Do znaczących inwestycji towarzystw należały: schroniska Na Stogu Izerskim (Góry Izerskie) i Andrzejówka (Góry Suche), obserwatorium meteorologiczne I klasy na Śnieżce [ foto ], szlak ? Droga Jubileuszowa (na Śnieżkę) oraz Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze

W różnych okresach historii Sudety odwiedziło wielu znanych Polaków, byli tutaj m.in.: król Polski Jan Kazimierz, królowa Marysieńka Sobieska, Hugo Kołłątaj, Józef Wybicki, Fryderyk Chopin, Adam Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Wincenty Pol.

Istotny wpływ na rozwój regionu i turystyki miały wydarzenia historyczne, które wymienię w porządku chronologicznym:

– powstanie uzdrowiska Cieplice początkiem turystyki w Sudetach ? poznawanie okolic uzdrowiska (XIII w)
– 1675r ? od uderzenia pioruna płonie zamek Chojnik ? Ruiny stają się ciekawą atrakcją turystyczną
– powstanie w 1681r kaplicy Św. Wawrzyńca na Śnieżce ? fundatorem był hrabia Christoph Leopold von Schaffgotsch, a poświęcona została przez opata Bernarda Rosę z Krzeszowa
– w 1684 bikup z Hradca Kralove poświęcił źródło Łaby ? które stało się celem wędrówki wielu pielgrzymów oraz turystów
– w 1813 Franz Pabel ? sołtys Karłowa otrzymując nominacje na przewodnika po Szczelińcu zostaje pierwszym w Europie przewodnikiem górskim
– 1817 ? pierwsza w Europie organizacja przewodnicka ? Korpus Przewodników Górskich i Tragarzy Lektyk i Bagaży- powołana przez starostę Jeleniej Góry
– 1880 rok ? powstaje sekcja karkonoska Towarzystwa Górskiego dla Czech (później niezależne Austriackie Towarzystwo Karkonoskie -1883), w tym samym roku powstaje także Towarzystwo Karkonoskie w Jeleniej Górze, wydarzenia te dają początek masowej turystyce w Sudetach
– 1881 ? powstanie Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego
– 1884 ? powstało Niemieckie Towarzystwo Górskie Jestedu i gór Izerskich (Liberec)

Organizacje przewodnickie które powstawały z inicjatywy lokalnej ludności rozbudowały w dużym stopniu infrastrukturę turystyczną, a oto kilka związanych z tym kilka faktów :

– 1806 ? pierwsza mapa turystyczna Sudetów ? skala 1:100000
– powstanie wież widokowych, na szczytach górskich: Wielka Sowa (1886), Śnieżnik (1899) [ foto ], Jested koło Liberca (1907), Pradziad w Wysokim Jesionku (1910), co ciekawe na śnieżce wieży nie postawiono),
– XIX / XX w- powstaje kilkanaście skoczni narciarskich oraz torów saneczkowych
– w latach 20 XX w ? w Szklarskiej Porębie powstaje najnowocześniejszy na świecie tor bobslejowy ? wzór dla obiektów w Lake Placid i  w Japonii (miał on być częścią nie zbudowanego ośrodka sportowego na zboczu góry Przedział). Warto nadmienić że Szklarska Poręba (należąca wtedy do Niemiec) była znaczącym ośrodkiem turystycznym ustępującym jedynie takim miejscom jak Wiesbaden, Garmisch-Partenkirchen , czy Baden-Baden.

Opracowanie: Jarek
Źródło: artykuł dr Michała Woźniaka: Od pasterskich Bud do Schronisk, WiŻ 9 Wrzesień 2010 (909)